آسم در کودکان

آسم در کودکان

در حال حاضر، آسم شايع‌ترين بيماری‌ مزمن جدی در کودکان جهان است و این بیماری در کودکان می تواند با دشواری های خاصی همراه بوده و سبب تنگی نفس و اختلال در زندگی روزمره شان شود. با ما همراه باشید.

آسم چیست

آسم یک بیماری شایع بوده که باعث ایجاد مشکلات تنفسی شده و به دلیل باریک شدن مسیر کوچک عبور هوا (مجرای عبور هوا / برونش) در ریه‌ها به وجود می‌آید. با تورم و التهاب مسیر عبور هوا این مجاری باریک می‌شوند و به همین دلیل عبور هوا از آن سخت‌تر شده و باعث ایجاد صدای خس‌خس سینه، سرفه و مشکلات تنفسی در کودکان می‌شود.

علائم آسم بیشتر در کودکان زیر 5 سال دیده می‌شود. شناسایی علائم آسم در خردسالان برای والدین و حتی پزشک دشوار است. لوله‌های نایژک در نوزادان، کودکان نوپا و کودکان پیش‌دبستانی هنوز کوچک و باریک است و سرماخوردگی سر، سرماخوردگی قفسه سینه و بیماری‌های دیگر می‌تواند باعث التهاب این مسیرهای عبور جریان هوا شده و آن‌ها را کوچک‌تر و تحریک‌پذیرتر کند.علائم آسم کودکان می‌تواند از یک سرفه آزاردهنده مداوم به مدت چند روز یا چند هفته تا بروز شرایط ناگهانی اورژانسی در تنفس باشد. علائم شایع این بیماری عبارتند از:

 

• سرفه به خصوص در هنگام شب

• خس‌خس سینه به خصوص در هنگام بازدم

• مشکلات تنفسی یا تنفس سریع که باعث می‌شود پوست اطراف دنده‌ها و گردن به شدت حرکت داشته باشند.

• سرماخوردگی‌های مکرر که در سینه باقی می‌ماند

 

ممکن است کودک یک یا چند علامت از علائم فوق را داشته باشد. ممکن است شما فکر کنید که کودک سرماخورده یا به برونشیت مبتلا شده است. اگر علائم بازگشتند، می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که کودک به آسم کودکان مبتلا شده است. به علاوه، علائم زمانی که کودک در معرض محرک‌های آسم مانند محرک‌های موجود در هوا (مثل دود یا بوی‌تند) یا آلرژن‌هایی مانند مواد حساسیت‌زا، پرز حیوانات خانگی و ذرات گرد و غبار قرار می‌گیرد تشدید می‌شوند. اگر سرفه های فرزندتان به طور غیر عادی زیاد شده است و یا صدای خس خس سینه او شنیده می شود حتما به پزشک اطفال برای بررسی مراجعه فرمایید.

 

 

کدام کودکان در معرض خطر ابتلا به آسم هستند؟

در صورتی که کودک:

• 5 تا 17 سال سن دارد

• دارای اعضای خانواده مبتلا به آسم

• آلرژی دارد

• اطراف دود تنباکو است

• اطراف آلودگی هواست

• مشکل سلامتی دیگری مانند مشکلات سینوسی و اضافه وزن دارد

 

علائم و نشانه‌های رایج آسم کودکان

• سرفه‌های مکرر که وقتی کودک شما عفونت ویروسی دارد بدتر می‌شود، زمانی که کودک شما خواب است یا با ورزش یا هوای سرد تحریک می‌شود این سرفه‌ها اتفاق می‌افتند.

• صدای سوت مانند یا خس خس هنگام بازدم

• تنگی نفس

• گرفتگی قفسه سینه

 

آسم در کودکان همچنین ممکن است باعث موارد زیر شود:

 

• مشکل خواب به دلیل تنگی نفس، سرفه یا خس خس سینه

• حملات سرفه یا خس خس سینه که با سرماخوردگی یا آنفولانزا بدتر می‌شود

• تاخیر در بهبودی یا برونشیت پس از عفونت تنفسی

• مشکل تنفسی که بازی یا ورزش را مختل می‌کند

• خستگی که می‌تواند به دلیل عدم خواب راحت باشد

 

علائم و نشانه‌های آسم کودکان از کودکی به کودک دیگر متفاوت است و ممکن است با گذشت زمان بدتر یا بهتر شود. کودک شما ممکن است تنها یک نشانه داشته باشد، مانند سرفه طولانی مدت یا احتقان قفسه سینه.

تشخیص اینکه آیا علائم کودک شما ناشی از آسم است یا خیر، ممکن است دشوار باشد. خس خس دوره‌ای یا طولانی مدت و سایر علائم شبه آسم می‌تواند ناشی از برونشیت عفونی یا سایر مشکلات تنفسی باشد.

 

دلایل آسم کودکان

هنوز دلایل آسم کودکان به طور کامل مشخص نشده است. عوامل زیر در ابتلا به آسم کودکان موثر هستند:

 

• تمایل ارثی به ایجاد آلرژی

• والدین مبتلا به آسم

• ابتلا به برخی از انواع عفونت های مجاری تنفسی در سنین پایین

• قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی مانند دود سیگار یا دیگر آلودگی های هوا

 

افزایش حساسیت سیستم ایمنی بدن باعث می شود که ریه ها و مجاری تنفسی متورم شده و در معرض محرک های خاصی مخاط ایجاد کنند. واکنش به محرک ممکن است به تاخیر بیفتد که این امر تشخیص محرک را دشوارتر می کند. محرک ها از کودک به کودک دیگر متفاوت است و می تواند شامل موارد زیر باشد:

 

• عفونت های ویروسی مانند سرماخوردگی

• قرار گرفتن در معرض آلاینده های هوا مانند دود دخانیات

• آلرژی به مایت های گرد و غبار (نوعی حشره ریز میکروسکوپی)، شوره حیوانات خانگی، گرده یا کپک

• فعالیت بدنی

• تغییرات آب و هوایی یا هوای سرد

بعضی اوقات علائم آسم بدون وجود محرک ظاهری رخ می دهند.

 

 

عوامل موثر در افزایش ابتلا به آسم کودکان

عواملی که ممکن است احتمال ابتلا به آسم فرزند شما را افزایش دهد عبارتند از:

 

• قرار گرفتن در معرض دود تنباکو (قبل و بعد از تولد)

• واکنش های آلرژیک قبلی، از جمله واکنش های پوستی، آلرژی غذایی یا تب یونجه

• سابقه خانوادگی آسم یا آلرژی

• زندگی در منطقه ای با آلودگی زیاد

• چاقی

• مشکلات تنفسی ، مانند آبریزش بینی مزمن یا گرفتگی بینی (رینیت) ، التهاب سینوس ها (سینوزیت)، یا ذات الریه

• سوزش معده (بیماری ریفلاکس معده یا GERD)

• مذکر بودن

• سیاه پوست بودن

 

چه زمانی به پزشک مراجعه کنید

اگر گمان می کنید فرزندتان به آسم مبتلا شده است در اسرع وقت به متخصص اطفال مراجعه کنید. درمان زودرس آسم به کنترل علائم و احتمالاً جلوگیری از حملات آسم کمک خواهد کرد.

در صورتی که متوجه هر یک از موارد زیر شدید به متخصص اطفال مراجعه کنید:

 

• سرفه های ثابت یا متناوب که با فعالیت بدنی ارتباط مستقیم داشته باشند.

• صدای سوت یا خس خس سینه هنگام باز دم

• نفس نفس زدن یا تنگی نفس

• شکایت از گرفتگی قفسه سینه

• تکرار برونشیت یا ذات الریه مشکوک

 

به سرفه های هنگام خواب کودک دقت کنید. بعضی از مواقع این سرفه ها کودک را بیدار نمی کنند. گریه کردن، خندیدن، فریاد زدن یا واکنشهای شدید احساسی و استرس نیز ممکن است باعث سرفه یا خس خس سینه شوند.

 

اگر آسم برای فرزند شما تشخیص داده شده است، داشتن یک برنامه مشخص می تواند به شما و پرستاران کودک کمک کند تا علائم را رصد کنید و هنگام بروز حملات آسم آمادگی لازم را داشته باشید.

 

موارد اضطراری

در آسم های شدید، ممکن است فرزند شما برای اینکه راحت تر نفس بکشد قفسه سینه و پهلو های خود را به سمت داخل بکشد. ممکن است ضربان قلب سریع تر، تعریق بیشتر و درد قفسه سینه داشته باشد. به هر حال اگر هر یک از موارد زیر را مشاهده کردید هرچه سریع تر به اورژانس اطفال مراجعه کنید:

 

• اگر فرزند شما در وسط جملات خود نفس کم می آورد

• اگر فرزند شما از عضلات شکمی برای نفس کشیدن کمک می گیرد

• اگر سوراخ های بینی فرزند شما هنگام دم باز تر از حالت عادی هستند

• اگر نفس کشیدن به اندازه ای برای فرزندتان سخت شده که شکمش به زیر دنده ها کشیده می شود.

 

حتی اگر برای فرزند شما آسم تشخیص داده نشده ولی در نفس کشیدن مشکل دارد سریعا به اورژانس اطفال مراجعه کنید. اگرچه دوره های آسم و شدت آن ها متفاوت است، اما حملات آسم با سرفه شروع شده، و به سمت خس خس سینه و تنفس سنگین پیش خواهد رفت.

 

حمله آسم در کودک

وقتی کودکی دچار یک حملهٔ حاد آسم می‌شود، پوشش مجاری هوایی او حتی از حالت معمول متورم‌تر خواهد شد و مخاط بیشتری تولید خواهد کرد. سپس عضلات اطراف مجاری هوایی کودک تنگ‌تر می‌شوند و این موجب باریک‌تر ‌شدن لوله‌های تنفسی می‌شود. کودک ممکن است به تندی نفس بکشد، سرفه کند یا خس‌خس سینه یا صدایی شبیه سوت زدن داشته باشد، زیرا نفس او از مجاری هوایی تنگ شده می‌گذرد. ممکن است متوجه شوید که سوراخ‌های بینی کودکتان بزرگ‌تر شده است یا پوست اطراف دنده‌های او با هر نفس فرو می‌رود. همچنین علائم آسم در کودکان احتمالاً شب‌ها بیشتر می‌شود.

اگر حمله آسم درمان نشود یا در فراهم کردن مراقبت پزشکی تأخیر شود، یک حمله آسم حتی می‌تواند کشنده باشد. به محض اینکه متوجه هر گونه نشانه‌ای از حمله آسم شدید، سریعاً داروی «تسکین سریع» تجویزشده توسط پزشک کودکتان را به او بدهید. اگر داروی شرایط اضطراری ندارید، با اورژانس تماس بگیرید یا کودک را به نزدیک‌ترین مرکز اورژانس برسانید.

همچنین بعد از مصرف دارو، لوله‌های تنفسی کودک باز خواهد شد و علائم نیز باید فروکش کند ولی اگر علائم همچنان ادامه داشت یا بدتر شدند، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.

 

تشخیص آسم کودک

تشخیص آسم در کودکان زیر دو سال می‌تواند دشوار باشد، زیرا عارضه‌هایی غیر از آسم نیز می‌تواند باعث ایجاد خس‌خس سینه یا دیگر صداهای مشابه شوند. در واقع، عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی احتمالاً شایع‌ترین علت خس‌خس سینه در کودکان هستند.

با این حال، اگر کودک شما اغلب سرفه می‌کند و حساسیت و آلرژی یا اگزما دارد و در خانواده‌تان سابقهٔ آسم و آلرژی یا اگزما وجود دارد، به خصوص اگر شما و همسرتان هر دو نفرتان این عارضه‌ها را دارید، احتمال بالایی وجود دارد که کودکتان نیز آسم داشته باشد. پزشک، فرزندتان را معاینه خواهد کرد و برای تشخیص درست، با دقت تاریخچه و سوابق کودک مثل تاریخچهٔ سلامت خانواده را بررسی می‌کند.

 

کنترل و مدیریت حمله آسم در کودک

پزشک احتمالاً یک یا چند دارو برای کودکتان تجویز می‌کند. داروهایی که به عنوان داروهای تسکین سریع یا «اسپری استنشاقی نجات» شناخته می‌شوند برای متوقف کردن حمله آسم مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها خیلی سریع باعث کاهش اسپاسم در مجاری هوایی می‌شود و تنفس کودک را راحت‌تر می‌کند. داروهای تسکین سریع مانند آلبوترول با استفاده از یک دستگاه نبولایزر یا اسپری‌های دارای دز تنظیم‌شده؛ MDI، به شکل زیر به بیمار داده می‌شود:

 

• نبولایزر

یک دستگاه برقی یا باتری‌خور است که داروی مایع را به ذرات کوچک بخار تبدیل می‌کند تا کودکتان می‌تواند از طریق یک ماسک تنفس کند. درمان‌های تنفسی با استفاده از نبولایزر معمولاً بین پنج تا ۱۰ دقیقه زمان می‌برند.

 

• اسپری‌ دارای دز تنظیم‌شده

اسپری کوچکی است که وارد لولهٔ درازی به نام محفظهٔ نگهدارنده می‌شود که ماسک کوچکی به آن متصل است. داروی آلبوترول به داخل محفظهٔ نگهدارنده اسپری می‌شود و سپس در حینی که کودکتان از طریق ماسک نفس می‌کشد، آن را استنشاق می‌کند. این نوع درمان تنفسی می‌تواند در کمتر از یک دقیقه انجام شود.

 

انتخاب نبولایزر یا اسپری‌ دارای دز تنظیم‌شده بیشتر به این بستگی دارد که استفاده از کدام دستگاه برای شما و کودکتان آسا‌ن‌تر است. به‌طورکلی، هر دوی آنها به یک اندازه در رساندن دارو به ریه‌های کودک به منظور متوقف کردن حمله آسم مؤثر هستند.

 

 

درمان آسم کودک

اگر کودک شما آسم دارد، باید با پزشک خود همکاری کنید تا راهکارهایی برای پیشگیری و مقابله با حملات آسم ایجاد کنید. ابتدا باید بفهمید که چه چیزی حملات را ایجاد می‌کند و سپس تمام تلاش خود را به کار بگیرید تا کودک از این عوامل ایجاد کنندهٔ آسم پرهیز کند. برای مثال، برخی کودکان فقط وقتی سرما می‌خورند دچار حمله آسم می‌شوند، درحالی‌که برخی دیگر حمله‌ آسم را پس از تماس با یک مادهٔ آلرژی‌زا‌ یا یک مادهٔ تحریک‌کننده مانند دود سیگار تجربه می‌کنند.

همچنین داروهایی که به عنوان کنترل‌کننده‌ها شناخته می‌شوند برای جلوگیری از حملات آسم استفاده می‌شوند. این گروه شامل استروئیدهای استنشاقی است که می‌توانند به کاهش التهاب و ورم کمک و از خس‌خس سینه‌ٔ کودک جلوگیری کند. لازم است با توجه به استروئید تجویزی توسط پزشک، داروهای استروئید استنشاقی روزانه را با استفاده از یک اسپری‌ دارای دز تنظیم‌شده یا نبولایزر به کودکتان بدهید. اگر هم مشخص شود که کنترل آسم کودکتان دشوار است، پزشک او می‌تواند شما را به یک متخصص آسم و آلرژی ارجاع دهد.

اما هیچ درمان قطعی و کاملی برای آسم وجود ندارد، اگرچه برخی از کودکان مبتلا به آسم که فقط هنگام سرماخوردگی یا عفونت دستگاه تنفسی فوقانی خس‌خس سینه دارند، به مرور زمان این مشکل را پشت سر می‌گذارند. همچنین شدت علائم آسم ممکن است با رشد کودک تغییر کند. پیگیری و ‌نظارت پزشکی و درمان مناسب، کودک شما را قادر می‌سازد که وقتی بزرگ‌تر می‌شود، آسم خود را کنترل و مدیریت کند و بتواند مانند سایر کودکان به دویدن، شنا و بازی بپردازد. بیشتر کودکان مبتلا به آسم بزرگسالان سالمی می‌شوند.

 

رژیم غذایی آسم کودکان

شواهد علمی کافی مبنی بر رژیم غذایی خاص در کنترل آسم کودکان وجود ندارد. کافئین می‌تواند مجاری تنفسی و برونش‌ها را برای مدت کوتاه بازکند، اما مصرف آن در کودکان توصیه نمی‌شود؛ چراکه میزان کافئین مجاز برای کودکان بسیار محدود است و میزان‌های بالاتر آن می‌تواند منجر به مشکلات دیگری شود. مصرف داروهای آسم برای کنترل آسم کودکان مؤثرتر است.

بااین‌حال پیروی از رژیم غذایی سالم و مناسب بخش مهمی از برنامه درمانی آسم است. رژیم غذایی سالم مانند ورزش کردن برای سلامتی مهم است. یکی از عوامل تشدید‌کنندة آسم چاقی است، بنابراین رژیم غذایی که به کنترل و کاهش وزن کمک کند بسیار اهمیت دارد.

• کودکان و نوجوانانی که تغذیة مناسب ندارند و به‌اندازة کافی میوه و سبزیجات مصرف نمی‌کنند بیشتر در معرض ابتلا به آسم‌اند. بسیاری از این مواد خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند و از سلول‌های بدن در مقابل آسیب سلولی محافظت می‌کنند.

• شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد میزان ابتلا به آسم در افرادی که رژیم غذایی سرشار از ویتامین C، E، بتاکاروتن، فلاونوئیدها، منیزیم، سلنیوم و اسید چرب امگا 3 مصرف می‌کنند کمتر است.

• مصرف میوه و سبزیجات، منابع امگا ۳ مانند ماهی تن، سالمون، دانه کتان و کاهش مصرف اسیدهای چرب امگا ۶ و چربی‌های ترانس در پیشگیری از آسم یا بهبود علائم آن نقش مهمی دارد.

• همچنین شناخت مواد حساسیت‌زا و دوری از آن‌ها نیز در کنترل علائم آسم کودکان نقش مهمی دارد.

 

نکات ضروری در کنترل آسم کودکان

 

• اجتناب از حضور در محیط‌های آلوده بخصوص دود سیگار (لازم به ذکر است که حتی کشیدن سیگار در خارج از خانه (بالکن-زیرهود) نیز می‌تواند تاثیرات خود را در تشدید علائم فرزندتان بگذارد)

• اجتناب از حضور در محیط‌های شلوغ و پرجمعیت

• اجتناب از تماس با گرد و غبار و گرده گل و گیاهان بخصوص در فصل بهار

• اجتناب از برخورد مستقیم با هوای سرد (استفاده از شال گردن در فصل زمستان که جلوی دهان و بینی را بپوشاند توصیه می‌گردد)

• اجتناب از تماس مستقیم با باد کولر و پنکه

• دیوارهای اتاق خواب کودک هفته‌ای یکبار با دستمال مرطوب و تمیز گردگیری و سایر وسایل روزانه گردگیری شود.

• از استفاده از فرش و گلیم و هرگونه پوشش پشمی و پرزدار در اتاق خواب کودک خودداری شود.

• اسباب‌بازی‌های پشمی حتما هفته‌ای یکبار شسته شوند. (ترجیحا استفاده نشوند)

• در صورت استفاده از پتو حتما با ملحفه در قسمت زیر و رو پوشیده شود.

• توصیه می‌‌گردد که ملحفه‌های کودک هر دو هفته با آب داغ شستشو شود.

• از هرگونه بالش پشم، پر یا پنبه استفاده نشود و بجای آن از بالش ابری استفاده شود.

• در صورت تشدید علائم در هنگام فعالیت و بازی حتما با پزشک معالج مشورت گردد.

• استفاده از استخر بدلیل بوی کلر ضدعفونی می‌تواند موجب تشدید علائم گردد که در این صورت حتما با پزشک معالج مشورت گردد.

• اجتناب از بوی عطر – اسپری – حشره کش – وایتکس و مواد شوینده اسیدی (در فصل خانه تکانی)

• استفاده از مکمل‌های ویتامین C و امگا 3 (روغن ماهی) می‌تواند در کاهش علائم موثر باشد.

• از نگهداری حیوانات خانگی مثل سگ و گربه و خرگوش خودداری شود.

• کودکان چاق حتما با نظر متخصص تغذیه تحت رژیم غذائی مناسب قرار گیرند.

• در بعضی کودکان آلرژی شدید نسبت به شیر گاو و فرآورده‌های آن دیده می‌شود که بهتر است از شیرهای حاوی پروتئین سویا (با نظر پزشک معالج) استفاده شود.

 

مقابله و حمایت با آسم کودکان

کمک به فرزندتان در مدیریت آسم می‌تواند استرس زا باشد. این نکات را در نظر داشته باشید تا زندگی را تا حد امکان برای فرزن دلبندتان عادی کنید:

 

• درمان را به بخشی منظم از زندگی تبدیل کنید. اگر کودک شما مجبور است روزانه دارو مصرف کند، کار خاص انجام ندهید و به بیان دیگر، آن را تبدیل به یک امر دشوار نکنید. مصرف داروهای روزانه هر چقدر که حائز اهمیت باشند، باید به اندازه خوردن صبحانه یا مسواک زدن به صورت روتین صورت گیرند.

• از یک برنامه درمانی مکتوب آسم استفاده کنید. با پزشک کودک خود همکاری کنید تا برنامه درمانی کودک خود را تهیه کنید و یک نسخه از آن را به همه مراقبان کودک خود، مانند ارائه دهندگان مراقبت از کودک، معلمان، مربیان و والدین دوستان فرزندتان بدهید.

• پیروی از یک برنامه مکتوب می‌تواند به شما و فرزندتان کمک کند تا علائم را زودتر شناسایی کنید و اطلاعات مهمی در مورد نحوه درمان روزانه آسم فرزندتان و نحوه مقابله با حمله آسم ارائه دهید.

• برای فرزند خود دلگرم کننده باشید. توجه خود را به کارهایی که فرزندتان می‌تواند انجام دهد متمرکز کنید، نه بر محدودیت‌ها. معلمان، پرستاران مدرسه، مربیان، بستگان و دوستان را در کمک به فرزندتان در مدیریت آسم مشارکت دهید.

• بازی و فعالیت عادی کودک را تشویق کنید. فعالیت‌های کودک خود را به دلیل ترس از حمله آسم محدود نکنید. برای کنترل علائم ناشی از ورزش با پزشک کودک خود مشورت کنید.

• آرام باشید و کنترل داشته باشید. اگر علائم آسم بدتر شد، دچار تزلزل نشوید. بر برنامه درمانی آسم کودک خود تمرکز کنید و کودک خود را در هر مرحله مشارکت دهید تا متوجه شود چه اتفاقی در حال رخ دادن است.

• با سایر والدین کودکان مبتلا به آسم صحبت کنید. اتاق‌های گفتگو و تابلوهای مرتبت به این امر ار در اینترنت یا یک گروه پشتیبانی محلی دنبال کنید تا شما را با والدینی که با چالش‌های مشابهی روبرو هستند ارتباط دهند.

• به فرزندتان کمک کنید با افراد مبتلا به آسم ارتباط برقرار کند. فرزند خود را به “کمپ آسم” بفرستید یا فعالیت‌های سازماندهی شده دیگری برای کودکان مبتلا به آسم پیدا کنید. این می‌تواند به کودک شما کمک کند که کمتر احساس انزوا کند و درک بهتری از آسم و درمان آن پیدا کند.